Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά σας να εκφράζονται με ευγένεια και αυτοπεποίθηση
Υπάρχουν στιγμές που οι γονείς κυριεύονται από πανικό προσπαθώντας να καταλάβουν γιατί το παιδί τους είναι ταραγμένο, θυμωμένο ή απογοητευμένο. Είτε πρόκειται για πολύ μικρά παιδιά που δεν είναι σε θέση να εκφραστούν είτε για μελαγχολικούς εφήβους που δεν θέλουν με τίποτα να συζητήσουν, το σίγουρο είναι ότι δεν είναι καθόλου ευχάριστο να ανησυχείτε για τη συμπεριφορά και την ανάπτυξη του παιδιού σας. Γι’ αυτό, σας παρουσιάζουμε ορισμένες απλές οδηγίες για να ενθαρρύνετε το παιδί σας να εκφράζει αυτό που νιώθει με αυτοπεποίθηση, αλλά και με ευγένεια και σεβασμό.
Επικοινωνία στις ηλικίες 2-5 ετών
Η πιο συνηθισμένη φράση των περισσότερων μικρών παιδιών είναι «Δεν ξέρω», κάτι που μπορεί να είναι πολύ εκνευριστικό για τους γονείς, οι οποίοι προσπαθούν να διαπιστώσουν ποιο είναι το πρόβλημα. Προκειμένου να αποφύγετε τη μόνιμη απάντηση «δεν ξέρω», είναι σημαντικό να κάνετε συγκεκριμένες ερωτήσεις ώστε να παίρνετε συγκεκριμένες απαντήσεις. Αντί λοιπόν να ρωτήσετε «Πώς νιώθεις;» ή «Πώς ήταν σήμερα στο σχολείο;», μπορείτε να ρωτήσετε «Με ποιον έπαιξες σήμερα;» ή «Ποιο παραμύθι σάς διάβασε η δασκάλα;». Όπως αναφέρουν οι περισσότεροι ειδικοί, όταν σας μιλά το παιδί είναι σημαντικό να το προσέχετε. Είναι ουσιώδους σημασίας να φαίνεται ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά (και αυτό να αντανακλάται και στον τρόπο που του μιλάτε), καθώς αυτό δείχνει στο παιδί ότι η απάντησή που θα σας δώσει είναι σημαντική για εσάς. Μια καλή ιδέα είναι να ορίσετε μια συγκεκριμένη ώρα για συζήτηση σε καθημερινή βάση – που μπορεί να είναι στο αυτοκίνητο ενώ γυρνάτε από το σχολείο ή όταν ετοιμάζετε το δείπνο – ώστε το παιδί σας να ξέρει ότι εκείνη τη στιγμή μπορεί να μοιραστεί μαζί σας άνετα αυτά που το απασχολούν.
Θα μπορούσατε επίσης να κάνετε μαζί μια δραστηριότητα, όπως π.χ. διάβασμα βιβλίων. Έτσι, όχι μόνο θα βοηθήσετε το παιδί να εμπλουτίσει το λεξιλόγιο και τις γνώσεις του μέσα από τα βιβλία, αλλά θα του δείχνετε επίσης ότι έχετε διάθεση να ασχοληθείτε μαζί του. Κατά την επικοινωνία με το παιδί σας, φροντίστε να μιλάτε εναλλάξ τόσο εσείς όσο και το παιδί και, αν μπορείτε, δοκιμάστε το παιχνίδι ρόλων – το να υποδύεστε ότι είστε ένα άλλο παιδί ή κάποιο άλλο πρόσωπο μπορεί να το βοηθήσει να ανοιχτεί. Επίσης, δώστε προσοχή και στην ανάπτυξή του: μελέτες δείχνουν ότι 1 στα 10 παιδιά αντιμετωπίζει δυσκολίες στον λόγο και τις γλωσσικές ικανότητες. Εάν παρατηρήσετε ότι το παιδί δυσκολεύεται στη σύνταξη των προτάσεων, τη συγκέντρωση ή την έννοια των λέξεων, θα ήταν καλό να ζητήσετε τη γνώμη κάποιου ειδικού.
Επικοινωνία στις ηλικίες 5-12 ετών
Συχνά, υιοθετούμε τον τρόπο επικοινωνίας των γονιών μας, οπότε θα ήταν σκόπιμο να αναλύσετε τις δικές σας μεθόδους με τους γονείς, τους φίλους και τους συγγενείς σας. Αναλογιστείτε αν υψώνετε συχνά τον τόνο της φωνής σας ή αν διακόπτετε τους άλλους όταν μιλάνε. Θα ήταν καλό να μην πιέζετε τα μικρά παιδιά κατά τη διάρκεια της συζήτησης – αντί να ξεκινάτε τη συζήτηση με μια ερώτηση, μπορείτε να του μιλάτε ήρεμα και με άνεση για το πώς πήγε η μέρα σας (μπορείτε να συζητήσετε οτιδήποτε, από το τι μαγειρέψατε μέχρι το πότε πρέπει να βγάλετε βόλτα τον σκύλο). Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί θα νιώσει πιο άνετα ώστε να σας μιλήσει κι αυτό. Όταν το παιδί εκφράζεται ή λέει κάτι που σας προκαλεί έκπληξη (π.χ. ότι δεν συμπαθεί τη δασκάλα ή ότι το στενοχώρησε ένας συμμαθητής του) προσέξτε τον τρόπο που θα αντιδράσετε – μια υπερβολική αντίδραση μπορεί να φοβίσει το παιδί με αποτέλεσμα να σας αποκρύψει κάτι την επόμενη φορά. Αντίθετα, παραμείνετε ήρεμοι και ανοιχτοί για συζήτηση και αντισταθείτε στον πειρασμό να βρείτε μια απάντηση αμέσως (το να κάνετε το παιδί σας να νιώσει άνετα και να συζητήσει μαζί σας τα προσωπικά του θέματα είναι από μόνο του ένα μεγάλο βήμα).
Σε αυτή την ηλικία, είναι εξίσου σημαντικό να δίνετε το καλό παράδειγμα όσον αφορά τη γλώσσα του σώματος. Παρατηρήστε τη συμπεριφορά σας όταν μιλάτε στο παιδί σας ή σε άλλα άτομα μπροστά του και αναρωτηθείτε αν κρατάτε κλειστή στάση στη συζήτηση. Μήπως όταν είστε θυμωμένοι κάνετε σπασμωδικές κινήσεις με τα χέρια σας; Όταν εκνευρίζεστε, μήπως αλλάζετε συνεχώς την κατεύθυνση του βλέμματός σας; Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να προσαρμόζετε τη γλώσσα του σώματός σας και να τονίζετε τη σημασία της στο παιδί σας όταν χρειάζεται.
Επικοινωνία κατά τα χρόνια της εφηβείας
Είναι πιθανό να μπείτε στον πειρασμό να βομβαρδίσετε το παιδί σας με ερωτήσεις κάθε φορά που μπαίνει στο σπίτι, αλλά το καλύτερο θα ήταν να συγκρατηθείτε λίγο και να περιμένετε να ξεκινήσει εκείνο τη συζήτηση μαζί σας. Έτσι, δεν θα νιώσει ότι το πιέζετε. Από μέρα σε μέρα, να σκέφτεστε ποιοι μπορεί να είναι οι τρόποι επικοινωνίας που προτιμά – αν π.χ. του αρέσει να στέλνει μηνύματα και εσείς δεν έχετε smartphone, μήπως ήρθε η ώρα να αγοράσετε ένα; Το να επιμένετε να τηλεφωνήσει στο σπίτι μπορεί να είναι ο δικός σας προτιμώμενος τρόπος, αλλά πολλοί έφηβοι σήμερα το θεωρούν ξεπερασμένο και είναι απίθανο να το κάνουν.
Επίσης, δώστε του την απαραίτητη ιδιωτικότητα και μην εισβάλλετε στον χώρο του – εάν πιστέψει ότι ψάχνετε τα email του ή το τηλέφωνό του, θα κλειστεί ακόμη περισσότερο στον εαυτό του. Οι έρευνες του καθηγητή ψυχιατρικής Albert Scheflen δείχνουν ότι οι άνδρες προτιμούν την επικοινωνία πλάι-πλάι αντί της επικοινωνίας πρόσωπο με πρόσωπο, ενώ οι γυναίκες το αντίθετο. Επομένως, λάβετέ το υπόψη σας αν το παιδί σας είναι έφηβο αγόρι, καθώς θα μπορούσατε να επιλέξετε να κάνετε την καθημερινή σας κουβέντα στο αυτοκίνητο. Τα παιδιά μιμούνται συμπεριφορές, οπότε φροντίστε να δίνετε το καλό παράδειγμα όταν προκύπτουν δύσκολες καταστάσεις ή προβλήματα. Αν σας δουν να κλείνετε το τηλέφωνο στα μούτρα κάποιου ή να φεύγετε νευριασμένοι, θα κάνουν κι εκείνα το ίδιο όταν βρεθούν σε δύσκολη θέση.
Ωστόσο, μπορεί η συζήτηση να είναι κάτι θετικό, αλλά αν ξέρετε ότι το παιδί σας το απασχολεί κάτι που λύνεται εύκολα, όπως π.χ. η πιτυρίδα ή η ακμή, δεν είναι απαραίτητο να ανοίξετε συζήτηση γι’ αυτό και να το φέρετε σε δύσκολη θέση. Αντί γι’ αυτό, μπορείτε απλώς να αφήσετε μια συσκευασία σαμπουάν Head & Shoulders ή ένα καθαριστικό προσώπου έξω από την πόρτα του δωματίου του και να μην το συζητήσετε (το σίγουρο είναι ότι θα το εκτιμήσει).
Επίσης, ενθαρρύνετε το παιδί σας να διαβάζει και να ακούει μουσική ή εκπομπές και, αν του αρέσει το γράψιμο, προτείνετέ του να ξεκινήσει να γράφει ημερολόγιο – το να ακούει κανείς άλλους ανθρώπους να εκφράζονται με διαφορετικούς τρόπους μπορεί να φανεί χρήσιμο, όπως και το να βρίσκει μια διέξοδο όταν το καταβάλλει το άγχος. Μην προσπαθήσετε ποτέ να διαβάσετε το ημερολόγιο του παιδιού σας, καθώς είναι σίγουρο ότι θα χάσετε την εμπιστοσύνη του και θα καταστραφεί η επικοινωνία μεταξύ σας!