Η σχέση της γενικής υγείας με την ουλίτιδα και την περιοδοντίτιδα
Η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα είναι μία ασθένεια των ούλων που σχετίζεται με την γενικότερη υγεία του ανθρώπου. Συγκεκριμένα, η ουλίτιδα όχι μόνο οδηγεί στην περιοδοντίτιδα αν δεν ακολουθηθεί θεραπεία, αλλα μπορεί να αποτελέσει ένδειξη για σοβαρότερα προβλήματα υγείας. Γι αυτό το λόγο, είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα συμπτώματα της ουλίτιδας αλλά και τρόπους αντιμετώπισης της.
Διαβήτης και περιοδοντική νόσος
Καρδιαγγειακή νόσος και περιοδοντική νόσος
Περιοδοντική νόσος - τρέχουσα έρευνα
Υπάρχει σχέση μεταξύ τους;
Οι δύο συχνότερες μορφές περιοδοντικής νόσου είναι η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα. Η ουλίτιδα χαρακτηρίζεται από φλεγμονή των ούλων η οποία εκδηλώνεται με οίδημα, ερυθρότητα και αιμορραγία από τα ούλα. Η περιοδοντίτιδα, επιπλέον όλων αυτών των συμπτωμάτων, χαρακτηρίζεται από φλεγμονή του στηρικτικού συστήματος των δοντιών, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με υποχώρηση των ούλων και του οστού και κινητικότητα των δοντιών. Αν παραμείνει χωρίς θεραπεία, υπάρχει κίνδυνος απώλειας των δοντιών.
Βασικά στοιχεία
Η προχωρημένη περιοδοντίτιδα βρίσκεται στην 6η θέση παγκοσμίως μεταξύ των συχνότερων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων. Περίπου οι μισοί ενήλικες του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχουν από ήπια μορφή περιοδοντίτιδας. Υπολογίζεται ότι στον πλανήτη 1,1 δις άτομα πάσχουν από προχωρημένη περιοδοντίτιδα, σύμφωνα με τα στοιχεία μελέτης του 2021, η οποία δημοσιεύθηκε στο επίσημο περιοδικό της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Περιοδοντολογίας.
Στην Ελλάδα το 2019 υπολογίζεται ότι είχαμε περίπου 1,4 εκατομμύρια περιπτώσεις προχωρημένης περιοδοντίτιδας ή αλλιώς 1,4 εκατομμύρια συνάνθρωποί μας κινδυνεύουν να χάσουν τα δόντια τους λόγω της περιοδοντίτιδας. Την τελευταία τριακονταετία η προχωρημένη περιοδοντίτιδα στην Ελλάδα εμφανίζει αύξηση περίπου 6% (στοιχεία 1990-2019).
Πρόκειται λοιπόν για ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμια κλίμακα. Το πρόβλημα όμως της περιοδοντικής νόσου έχει και άλλες προεκτάσεις οι οποίες αφορούν την γενική υγεία. Υπάρχουν αναφορές οι οποίες συσχετίζουν την περιοδοντίτιδα με πάνω από 50 ασθένειες της γενικής υγείας. Η λίστα περιλαμβάνει, χωρίς να είναι εξαντλητική, τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, τον σακχαρώδη διαβήτη, το μεταβολικό σύνδρομο, την παχυσαρκία, τις επιπλοκές κύησης, την ρευματοειδή αρθρίτιδα, νόσους του αναπνευστικού και χρόνια νεφρικά νοσήματα. Ισχυρότερη τεκμηρίωση, σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία, έχουμε για την συσχέτιση της περιοδοντίτιδας με τον σακχαρώδη διαβήτη και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα.
Διαβήτης και περιοδοντική νόσος
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 & 2, ιδιαίτερα ο μη ελεγχόμενος, αυξάνει τον κίνδυνο για περιοδοντική νόσο και τον κίνδυνο απώλειας των δοντιών, με συνέπειες την κακή διατροφή και τον πτωχό γλυκαιμικό έλεγχο. Η εξέλιξη της περιοδοντίτιδας σε ασθενείς με πτωχό γλυκαιμικό έλεγχο (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη 9,1%) είναι σημαντικά ταχύτερη συγκριτικά με ασθενείς με καλό γλυκαιμικό έλεγχο (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη 6,1%).
Με άλλα λόγια, οι διαβητικοί ασθενείς, ανεξαρτήτως ηλικίας, εμφανίζουν συχνότερα περιοδοντίτιδα σε σχέση με τους υγιείς ασθενείς. Επίσης, στην ηλικιακή ομάδα 45-64 ετών είναι πιθανότερο να έχουν χάσει όλα τα δόντια τους, λόγω της περιοδοντίτιδας, σε σχέση με ασθενείς χωρίς σακχαρώδη διαβήτη.
Η περιοδοντική νόσος και ο σακχαρώδης διαβήτης παρουσιάζουν μία αμφίδρομη σχέση.
Οι ασθενείς με περιοδοντίτιδα και σακχαρώδη διαβήτη έχουν πτωχό γλυκαιμικό έλεγχο ενώ παράλληλα η περιοδοντική θεραπεία έχει θετικά αποτελέσματα στον γλυκαιμικό έλεγχο & την εμφάνιση επιπλοκών του σακχαρώδη διαβήτη. Σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας, μία επιτυχημένη θεραπεία περιοδοντίτιδας έχει σαν αποτέλεσμα μία μέση μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης ίση με 0,40%. Μπορεί το νούμερο να φαίνεται μικρό αλλά μία τέτοια μείωση της τιμής μπορεί να απαλλάξει έναν διαβητικό ασθενή από το ένα χάπι μίας διπλής φαρμακευτικής αγωγής για τον έλεγχο του σακχαρώδους διαβήτη. Συνεπώς μπορούμε να πούμε ότι η περιοδοντική θεραπεία βελτιώνει την ποιότητα ζωής του διαβητικού ασθενή. Έτσι, όλοι οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη θα πρέπει να ελέγχονται για την ύπαρξη περιοδοντίτιδας και να γίνεται η κατάλληλη θεραπεία όπου είναι απαραίτητο.
Καρδιαγγειακή νόσος και περιοδοντική νόσος
Η συσχέτιση της περιοδοντίτιδας με τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, κυρίως το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, έχει επίσης ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση, χωρίς όμως εδραιωμένη αιτιολογική σχέση.
Η περιοδοντική λοίμωξη, η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα, μπορεί να επηρεάσει τον σχηματισμό και την εξέλιξη των αθηρωματικών πλακών, είτε άμεσα μέσω της βακτηριαιμίας και της μικροβιακής εισβολής σε απομακρυσμένες περιοχές, είτε έμμεσα μέσω αυξημένων επιπέδων συστηματικών μεσολαβητών της φλεγμονής, λιπιδίων, αιμοστατικών και θρομβωτικών παραγόντων. Το μέγεθος της επίδρασης της περιοδοντικής νόσου στην εξέλιξη της αθηρωμάτωσης και στην επίπτωση των καρδιοαγγειακών νοσημάτων παραμένει άγνωστο.
Οι ασθενείς με περιοδοντίτιδα εμφανίζουν σημαντική δυσλειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων και αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου. Υπάρχει επίσης αυξημένος κίνδυνος αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου σε ασθενείς με βαριά περιοδοντίτιδα, ο οποίος φαίνεται να είναι μειωμένος σε ασθενείς με συχνές επανεξετάσεις στον οδοντίατρο.
Η επιτυχημένη θεραπεία της περιοδοντίτιδας οδηγεί σε μείωση της συστηματικής φλεγμονής και βελτίωση της λειτουργίας του ενδοθηλίου, δεν έχει αποδειχθεί όμως μείωση του κινδύνου καρδιοαγγειακών νοσημάτων μετά από αυτήν.
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Περιοδοντολογίας (European Federation of Periodontology) και η Παγκόσμια Καρδιολογική Ομοσπονδία (World Heart Federation) το 2019 εξέδωσαν επίσημες συστάσεις για την διαχείριση των ασθενών με καρδιοαγγειακά νοσήματα και περιοδοντίτιδα. Σύμφωνα με αυτές τις οδηγίες, όλοι οι ασθενείς με περιοδοντίτιδα πρέπει να ενημερώνονται για τον υψηλότερο κίνδυνο καρδιοαγγειακής νόσου (έμφραγμα μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο). Επίσης, ο οδοντιατρικός έλεγχος και η περιοδοντική θεραπεία, όπου χρειάζεται, πρέπει να αποτελεί μέρος της διαχείρισης του καρδιοαγγειακού προβλήματος.
Περιοδοντική νόσος - τρέχουσα έρευνα
Η συσχέτιση της περιοδοντικής νόσου, ουλίτιδας και περιοδοντίτιδας με τη γενική υγεία και παράλληλα το κοινωνικό και οικονομικό αποτύπωμα της περιοδοντίτιδας, σε έξι ευρωπαϊκές χώρες, διερευνήθηκε πρόσφατα από την ομάδα Intelligence Unit του έγκριτου περιοδικού The Economist με ανάθεση από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Περιοδοντολογίας και χορηγία της εταιρείας Oral-B.
Οι στόχοι της έρευνας ήταν η εκτίμηση της συχνότητας της περιοδοντικής νόσου, η διερεύνηση ενοποίησης γενικής & στοματικής υγείας, η κατανόηση της επίδρασης της πρόληψης στη στοματική υγεία σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο και η αποτύπωση του κοινωνικού και οικονομικού κόστους της θεραπείας της περιοδοντίτιδας. Η έρευνα έγινε στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στη Γαλλία, στη Γερμανία και στην Ολλανδία.
Για τους σκοπούς της έρευνας δημιουργήθηκαν πέντε σενάρια και μελετήθηκαν οι πιθανές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις τους. Το πρώτο σενάριο ονομάστηκε “Business as usual” και η υπόθεση εργασίας ήταν καμία αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης και θεραπείας της ουλίτιδας και της περιοδοντίτιδας. Το δεύτερο σενάριο προέβλεπε τη θεραπεία της ουλίτιδας στο 10% των περιπτώσεων, το τρίτο την θεραπεία όλων των περιπτώσεων ουλίτιδας (100%), το τέταρτο τη μηδενική θεραπεία των περιπτώσεων περιοδοντίτιδας (0%) και το πέμπτο τη θεραπεία περιοδοντίτιδας στο 90% των περιπτώσεων.
Τα συμπεράσματα της μελέτης ήταν ότι η εξάλειψη της ουλίτιδας (σενάριο 3) με την πρόληψη (βούρτσισμα & μεσοδόντιο) και η διάγνωση και θεραπεία του 90% των ασθενών με περιοδοντίτιδα (σενάριο 5) είχε θετική απόδοση της επένδυσης (return of investment) σε όλες τις χώρες.
Επίσης, η θεραπεία της ουλίτιδας στο 10% των ασθενών (σενάριο 2) οδήγησε σε σημαντική αύξηση του κόστους θεραπείας και μείωση της ποιότητας ζωής, επομένως η έμφαση στην πρόληψη είναι κρίσιμη σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Μακροχρόνιες επιστημονικές μελέτες από τη Σουηδία έχουν καταλήξει σε παραπλήσια αποτελέσματα. Η εφαρμογή ενός αυστηρού προληπτικού προγράμματος, σε μεγάλο αριθμό ασθενών, οδήγησε στην εξάλειψη της τερηδόνας και της ουλίτιδας σε βάθος 30 ετών. Το πρόγραμμα περιλάμβανε ενημέρωση και κινητοποίηση των ασθενών, αναλυτικές οδηγίες στοματικής υγιεινής (χρήση της οδοντόβουρτσας και του νήματος), εξάσκηση στη στοματική υγιεινή, αποκάλυψη της οδοντικής πλάκας (με αποκαλυπτικό διάλυμα), επαγγελματική μηχανική απομάκρυνση της πλάκας και λείανση, στίλβωση όλων των οδοντικών επιφανειών. Επίσης, γινόταν η κατάλληλη θεραπεία για τα ούλα όπου ήταν αυτή απαραίτητη.
Κεντρικό στοιχείο του προληπτικού προγράμματος ήταν οι οδηγίες χρήσης της απλής χειροκίνητης οδοντόβουρτσας. Στη σύγχρονη εποχή όπου ζούμε έχουν εμφανιστεί ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες με στόχο την ευκολότερη και αποτελεσματικότερη καθαριότητα των δοντιών. Όσον αφορά τη σύγκριση αποτελεσματικότητας μεταξύ απλών και ηλεκτρικών, τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υπεροχή των ηλεκτρικών οδοντοβουρτσών. Οι ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες μειώνουν, συγκριτικά με τις απλές χειροκίνητες, 20% περισσότερο τον δείκτη πλάκας και 10% περισσότερο τον ουλικό δείκτη σε μελέτες με διάρκεια 3 μηνών και άνω. Φαίνεται λοιπόν ότι ίσως θα μπορούσαμε να έχουμε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα στην πρόληψη και την εξάλειψη της ουλίτιδας με τη χρήση μίας ηλεκτρικής οδοντόβουρτσας.
Τα τελευταία δύο χρόνια βιώνουμε στον πλανήτη, αλλά και στη χώρα μας, τη μεγαλύτερη υγειονομική κρίση των τελευταίων εκατό ετών. Η πανδημία του νέου κορωνοϊού SARS-COV-2 βρίσκεται τώρα στο πέμπτο της κύμα με την έλευση της μετάλλαξης όμικρον. Επιστημονικά στοιχεία από μία μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο επίσημο περιοδικό της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Περιοδοντολογίας το 2021, δείχνουν δυστυχώς συσχέτιση της μη θεραπευμένης περιοδοντίτιδας με την COVID-19, τη λοίμωξη την οποία προκαλεί ο κορωνοϊός στον άνθρωπο. Η μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Κατάρ την περίοδο από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούλιο του 2020 και αφορούσε 568 ασθενείς, αναφέρει αυξημένη πιθανότητα επιπλοκών για ασθενείς με COVID-19 και περιοδοντίτιδα.
Συγκεκριμένα οι ασθενείς με COVID-19 και περιοδοντίτιδα ήταν 3,6 φορές πιθανότερο να εμφανίσουν επιπλοκές της COVID-19, 3,5 φορές πιθανότερο να χρειαστούν εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας και 4,5 φορές πιθανότερο να χρειαστούν ενδοτραχειακή διασωλήνωση και μηχανικό αερισμό, συγκριτικά με ασθενείς οι οποίοι έπασχαν μόνο από COVID-19.
Το σημαντικότερο εύρημα ήταν ότι οι ασθενείς με COVID-19 και περιοδοντίτιδα ήταν σχεδόν 9 φορές πιθανότερο να καταλήξουν, συγκριτικά με ασθενείς οι οποίοι έπασχαν μόνο από COVID-19.
Τα ευρήματα της ανωτέρω μελέτης υπογραμμίζουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο την αξία της στοματικής υγείας, της πρόληψης αλλά και της θεραπείας της περιοδοντικής νόσου, ουλίτιδας και περιοδοντίτιδας.
Περίληψη
Συμπερασματικά, όχι μόνο λοιπόν υπάρχει συσχέτιση της ουλίτιδας και της περιοδοντίτιδας, της περιοδοντικής νόσου, με την γενική υγεία αλλά είναι και εξαιρετικά σημαντική καθώς αυτή αφορά πολύ σοβαρά προβλήματα γενικής υγείας όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα.
Τελικά αφορά την ίδια την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Χάρης Καλαϊτζάκης, Περιοδοντολόγος και Απερχόμενος Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιοδοντολογίας και Οδοντικών Εμφυτευμάτων
